Phương pháp giải nhanh dạng bài xác định tỉ lệ kiểu hình của phép lai có bài tập minh họa

PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH DẠNG BÀI XÁC ĐỊNH TỈ LỆ KIỂU HÌNH CỦA PHÉP LAI

Bài 9: Cho biết mỗi cặp gen quy định một cặp tính trạng, alen trội là trội hoàn toàn. Cây thân cao, hoa đỏ tự thụ phấn (P), thu được F₁ có 4 loại kiểu hình, trong đó cây thân thấp, hoa trắng chiếm tỉ lệ. 4%. Biết không xảy ra đột biến. Hãy xác định tỉ lệ của các kiểu hình:

a) Cây thân cao, hoa đỏ.

b) Cây thân cao, hoa trắng.

c) Cây thân thấp, họa đỏ.

Hướng dẫn giải

F₁ có 4 kiểu hình à P dị hợp 2 cặp gen. Vì P dị hợp 2 cặp gen nên chúng ta suy ra các kiểu hình ở đời con như sau:

Công thức giải nhanh:

Chứng minh

-  Vì ở cặp lai Aa x Aa thì đời con có A- chiếm tỉ lệ 0,75; aa chiếm tỉ lệ 0,25 và aa + A- có tỉ lệ = 1

-  Kiểu gen = có tỉ lệ = tích tỉ lệ của giao tử ab x giao tử ab. Do đó, kiểu hình đồng hợp lặn $\left( \frac{\underline{ab}}{ab} \right)$có tỉ lệ bằng tích giao tử ab của đực x giao tử ab của cái.

-  Kiểu hình A-bb + kiểu hình $\frac{\underline{ab}}{ab}$ có tỉ lệ = bb x (aa + A-).

Vì A- + aa luôn = 1 và bb có tỉ lệ = 0,25.

Cho nên A-bb + kiểu hình $\frac{\underline{ab}}{ab}$ = bb x 1 = 0,25. à Kiểu hình A-bb = 0,25 - $\frac{\underline{ab}}{ab}$

-  Kiểu hình A-bb + kiểu hình A-B- có tỉ lệ = A- x(bb + B-).

Vì bb + B- luôn = 1 và kiểu hình A- có tỉ lệ = 0,75.

à Kiểu hình A-bb + kiểu hình A-B- có tỉ lệ = 0,75 x 1 = 0,75

à Kiểu hình A-B- có tỉ lê = 0,75 - kiểu hình A-bb = 0,75 - (0,25 - $\frac{\underline{ab}}{ab}$) = 0,5 + $\frac{\underline{ab}}{ab}$

Vận dụng công thức giải nhanh, ta có tỉ lệ của các kiểu hình:

a) Cây thân cao, hoa đỏ (kí hiệu A-B-) có tỉ lệ = 0,5 + 0,04 = 0,54.

b) Cây thân cao, hoa trắng (kí hiệu A-bb) có tỉ lệ = 0,25 - 0,04 = 0,21.

c) Cây thân thấp, hoa đỏ (kí hiệu aaB-) có tỉ lệ = 0,25 - 0,04 = 0,21.

Bài 10: Ở 1 loài thực vật, A quy định hoa đỏ trội hoàn toàn so với a quy định hoa trắng; B quy định quả to trội hoàn toàn so với b quy định quả nhỏ. Thực hiện phép lai $P:\frac{\underline{AB}}{ab}x\frac{\underline{Ab}}{ab}$ , thu đươc F'₁ có 20% số cây hoa trắng, quả nhỏ. Biết không xảy ra đột biến. Hãy xác định tỉ lệ của các loại kiểu hình sau đây của F₁.

a) Kiểu hình cây hoa đỏ, quả to.

b) Kiểu hình cây hoa đỏ, quả nhỏ.

c) Kiểu hình cây hoa trắng, quả to.

Hướng dẫn giải

Công thức giải nhanh

Chứng minh:

-  Vì ở cặp lai: Aa x Aa thì đời con có A- chiếm tỉ lệ 0,75; aa chiếm tỉ lệ 0,25 và aa + A- có tỉ lệ = 1.

                                             Bb X bb thì đời con có B- chiếm tỉ lệ 0,5;

                                             bb chiếm tỉ lệ 0,5 và bb + B- có tỉ lệ = 1.

-  Kiểu gen $\frac{\underline{ab}}{ab}$ có tỉ lệ = tích tỉ lệ của giao tử ab x giao tử ab. Do đó, kiểu hình đồng hợp lặn $\left( \frac{\underline{ab}}{ab} \right)$ có tỉ lệ bằng giao tử ab của đực x giao tử ab của cái.

-  Kiểu hình A-bb + kiểu hình $\frac{\underline{ab}}{ab}$ có tỉ lệ = bb x (aa + A-).

Vì A-+ aa luôn = 1 và ở phép lai này, bb có tỉ lệ = 0,5.

Cho nên A-bb + kiểu hình $\frac{\underline{ab}}{ab}$= bb x 1 = 0,5 à Kiểu hình A-bb$=0,5-\frac{\underline{ab}}{ab}$

-  Kiểu hình aaB- + kiểu hình $\frac{\underline{ab}}{ab}$có tỉ lệ = aa x (bb + B-).

Vì B- + bb luôn = 1 và ở phép lai này, aa có tỉ lệ = 0,25

Cho nên aaB- + kiểu hình $\frac{\underline{ab}}{ab}$= aa x 1 = 0,25 à Kiểu hình aaB- $=0,25-\frac{\underline{ab}}{ab}$

-  Kiểu hình A-bb + kiểu hình A-B- có tỉ lệ = A- x(bb + B-)

Vì bb + B- luôn = 1 và ở phép lai này, kiểu hình A- có tỉ lệ = 0,75.

à Kiểu hình A-bb + kiểu hình A-B- có tỉ lệ = 0,75 x 1 = 0,75.

à Kiểu hình A-B- có tỉ lệ = 0,75 - kiểu hình A-bb $0,75-\left( 0,5-\frac{\underline{ab}}{ab} \right)=0,25+\frac{\underline{ab}}{ab}$

Vận dụng công thức giải nhanh, ta có:

F₁ có cây hoa trắng, quả nhỏ chiếm 20% = 0,2.

a) Kiểu hình cây hoa đỏ, quả to (A-B-) có tỉ lệ = 0,25 + 0,2 = 0,45.

b) Kiểu hình cây hoa đỏ, quả nhỏ (A-bb) có tỉ lệ = 0,5 - 0,2 = 0,3.

c) Kiểu hình cây hoa trắng, quả to (aaB-) có tỉ lệ = 0,25 - 0,2 = 0,05.

Bài 11: Biết mỗi cặp gen quy định 1 cặp tính trạng, alen trội là trội hoàn toàn. Ở 1 loài thực vật, khi cho lai cây thân cao, hoa đỏ với cây thân thấp hoa trắng (P) thu được F₁ gồm 100% cây thân cao, hoa đỏ. Cho cây thân cao, hoa đỏ F₁ lai với cây thân thấp, hoa đỏ thu được F₂ có 4 loại kiểu hình gồm 3200 cây, trong đó có 640 cây thân thấp, hoa trắng. Quá trình giảm phân không xảy ra hiện tượng đột biến. Theo lí thuyết, hãy xác định số lượng cá thể của các kiểu hình sau ở F₂:

a. Thân cao, hoa đỏ.

b. Thân cao, hoa trắng.

c. Thân thấp, hoa đỏ.

Hướng dẫn giải

- F₁ gồm 100% cây thân cao, hoa đỏ. à A quy định thân cao, a quy định thân thấp; B quy định hoa đỏ, b quy định hoa trắng.

- Cây thân cao, hoa đỏ F₁ lai với cây thân thấp, hoa đỏ thu được F₂ có 4 loại kiểu hình à Các cây đem lai đều có 2 alen lặn ab.

- F₂ gồm 3200 cây, trong đó có 320 cây thân thấp, hoa trắng.

à Kiểu gen $\frac{\underline{ab}}{ab}$có tỉ lệ $=\frac{320}{3200}=0,1$

Vận dụng công thức giải nhanh, ta có:

a. Thân cao, hoa đỏ (A-B-) có tỉ lệ = 0,25 + 0,1 =0,35.

àSố cây = 0,35x3200 = 1120.

b. Thân cao, hoa trắng (A-bb) có tỉ lệ = 0,25 - 0,1 =0,15.

à Số cây = 0,15x3200 = 480

c. Thân thấp, hoa đỏ (aaB-) có tỉ lệ = 0,5 - 0,1 = 0,4.

à Số cây = 0,4x3200= 1280.