I. LOÀI SINH HỌC
1. Khái niệm loài sinh học
- Loài (giới hạn ở loài giao phối) là một nhóm quần thể có vốn gen chung, có những tính trạng chung về hình thái, sinh lí, có khu phân bố xác định, trong đó các cá thể có khả năng giao phối tự nhiên với nhau sinh ra thế hệ con hữu thụ và được cách li sinh sản với những quần thể thuộc các loài khác.
- Trong tự nhiên, có các trường hợp:
- Cần lưu ý:
2. Các tiêu chuẩn để phân biệt hai loài thân thuộc (các loài có quan hệ gần gũi về nguồn gốc)
Tiêu chuẩn | Cơ sở | Nội dung | Ưu điểm, nhược điểm |
Hình thái | Sự khác nhau về hình thái | Cùng một loài - chung một hệ tính trạng hình thái giống nhau. Hai loài khác nhau - gián đoạn về tính trạng nào đó. | Dễ vận dụng nhưng cũng kém chính xác. |
Địa lí - sinh thái | Khu phân bố khác nhau của sinh vật. | Hai loài khác nhau - có khu phân bố riêng biệt. | Các loài có khu phân bố trùng nhau một phần hoặc hoàn toàn thì khó phân biệt |
Sinh lí - sinh hoá | Sự khác nhau trong cấu trúc và tính chất của ADN và prôtêin. | Những loài càng thân thuộc thì sự sai khác trong cấu trúc ADN và prôtêin càng ít. | Yêu cầu khoa học kỹ thuật cao, tốn kém hơn. |
Cách li sinh sản và cách li di truyền | Giữa hai loài có sự cách li sinh sản | Các cá thể không giao phối với nhau hoặc giao phối nhưng sinh ra con bất thụ | Chỉ áp dụng được với các loài sinh sản hữu tính. |
→ Sử dụng các tiêu chuẩn trên để phân biệt các đối tượng khác nhau:
Các quần thể của một loài có thể phân bố gián đoạn hoặc liên tục tạo thành các nòi khác nhau
- Nòi địa lí là nhóm quần thể phân bố trong một khu vực địa lý xác định, không trùng lên nhau.
- Nòi sinh thái là nhóm quần thể thích nghi với những điều kiện sinh thái xác định, mỗi nòi chiếm một sinh cảnh phù hợp có thể trong cùng một khu vực địa lí.
- Nòi sinh học là nhóm quần thể kí sinh trên loài vật chủ xác định hoặc trên những phần khác nhau của cơ thể vật chủ.
II. CÁC CƠ CHẾ CÁCH LY CỦA LOÀI
- Tất cả các yếu tố ngăn cản sự giao phối tự do giữa các cá thể hoặc ngăn cản việc tạo ra con lai hữu thụ được gọi là các cơ chế cách li (hàng rào).
- Cách li địa lí là điều kiện cần thiết cho các nhóm cá thể đã phân hóa tích lũy các biến dị di truyền theo hướng khác nhau, làm cho thành phần kiểu gen sai khác nhau càng nhiều. Cách li địa lí kéo dài sẽ dẫn tới cách li sinh sản (cách li di truyền) đánh dấu sự xuất hiện loài mới.
Tổng ôn tập MÔN SINH Lớp 12