Tuyến tụy và tuyến trên thận
I. TUYẾN TỤY
1. Đặc điểm
+ Nằm ở ổ bụng được coi là 1 phần của hệ tiêu hóa, được bao quang bởi lá lách, gan, dạ dày, túi mật và ruột non, nằm ở phía sau dạ dày sát thành sau ổ bụng.
+ Có kích thước dài khoảng 15,24cm, có hình chữ nhật và bằng phẳng.
2. Chức năng của tuyến tụy
+ Tiết dịch tụy theo ống dẫn đổ vào tá tràng: giúp biến đổi thức ăn trong ruột non (chức năng ngoại tiết)
+ Tế bào tập hợp lại thành đảo tụy: tiết các hoocmôn điều hòa lượng đường trong máu (chức năng nội tiết)
- Tế bào đảo tụy gồm:
+ Tế bào alpha → tiết hoocmôn glucagon
+ Tế bào beta → tiết hoomon insulin
- Vai trò của hoocmôn tuyến tụy
Có vai trò trong việc điều hòa lượng đường huyết của cơ thể giữ ở mức ổn định khoảng 0.12%
+ Khi lượng đường (glucose) trong máu tăng cao → kích thích tế bào → tiết hoocmôn insulin → phân giải glucose thành glicogen tích trữ trong gan và cơ → đường trong máu giảm xuống
+ Khi lượng đường (glucose) trong máu giảm → kích thích tế bào → tiết hoocmôn glucagon → chuyển hóa glicogen tích lũy trong gan thành glucose → đường trong máu tăng lên
→ Nhờ có tác dụng đối lập của hai loại hooc mon của tế bảo đảo tụy mà tỉ lệ đường huyết luôn ổn định.
3. Rối loạn hoạt động của tuyến tụy
- Sự rối loạn trong hoạt động nội tiết của tuyến tụy sẽ dẫn tới bệnh tiểu đường (lượng đường trong máu cao) hoặc chứng hạ đường huyết (lượng đường trong máu giảm).
- Bệnh tiểu đường: do hàm lượng đường trong máu cao làm cho thận không hấp thu hết nên đi tiểu tháo ra đường.
+ Nguyên nhân: do tụy không tiết hoocmôn insulin hoặc do tế bào gan, cơ không tiếp nhận insulin
+ Hậu quả: dễ bị cao huyết áp, xơ cứng động mạch, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não gây bại liệt hoặc tử vong.
+ Bệnh hạ đường huyết: hàm lượng đường trong máu giảm do tế bào → không tiết hoocmôn glucagon.
II. TUYẾN TRÊN THẬN
1. Đặc điểm
- Gồm hai tuyến nằm ở đầu trước hai quả thận
- Chia làm hai miền: miền vỏ và miền tủy có nguồn gốc và chức năng khác nhau
+ Miền vỏ gồm: lớp cầu, lớp sợi và lớp lưới
+ Miền tủy
2. Chức năng của các hoocmôn tuyến trên thận
* Hoocmôn vỏ tuyến
+ Lớp ngoài (lớp cầu): tiết hoocmôn điều hòa các muối natri, kali trong máu
+ Lớp giữa (lớp sợi): tiết hoocmôn điều hòa lượng đường huyết (tạo glucose từ protein và lipit)
+ Lớp trong (lớp lưới): tiết các hoocmôn điều hòa sinh dục nam, gây những biến đổi đặc tính sinh dục ở nam
* Hoocmôn tủy tuyến
+ Có cùng nguồn gốc với thần kinh giao cảm.
+ Tiết 2 loại hoocmôn là: adrenalin và noradrenalin: gây tăng nhịp tim, co mạch, tăng nhịp hô hấp, dãn phế quản và góp phần điều chỉnh lượng glucagon điều chỉnh lượng đường huyết khi bị hạ đường huyết
- 1 số bệnh liên quan đến tuyến thượng thận
+ Bệnh suy vỏ thượng thận kinh diễn: bệnh Addison
+ Bệnh cường vỏ thận loại chuyển hỏa: bệnh Cushing
+ Bệnh cường vỏ thận tiên phát: bệnh Conn
+ Bệnh cường kích tố dục nam
+ Bệnh cường tủy thận: Bệnh Pheocromoxytom
Tổng ôn tập MÔN SINH Lớp 8